کود فسفر چیست و چگونه به خاک اعمال می شود؟



کود فسفر چیست ؟
گیاه برای رشد و نمو نیاز به سه عنصر اساسی نیتروژن، فسفر و پتاسیم دارد. در صورت عدم وجود هر کدام از این عناصر گیاه می تواند بازدهی خود را از دست دهد ودر نهایت از بین برود. در نتیجه کشاورزان در صورتی که متوجه کمبود هر کدام از این عناصر در خاک گیاه شوند برای رفع کمبود آن از کود های مختلفی استفاده می نمایند. در این مقاله سعی بر این است که درباره ی کود فسفر و خواص آن بیشتر بپردازیاهمیت عنصر فسفر برای گیاهان

فسفر نقشی مهم در تشکیل بافت های جدید گیاهان و تقسیم سلولی دارد. این عنصر سبب رشد مناسب ریشه و بهبود میوه دهی آن می شود. علاوه بر این ، عنصر فوق می تواند در انتقال انرژی در گیاهان نقش ویژه ای داشته باشد.همانند سایر موجودات زنده گیاهان نیز از وابستگی به فسفر مستثنی نمی باشند. به منظور رشد طبیعی گیاه ، فتوسنتز ، ذخیره و انتقال انرژی نقش این عنصر بسیار پررنگ می باشد. بدون وجود فسفر کافی ، گیاهان قادر به انجام چرخه زندگی خود همانطور که انتظار می رود نخواهند بود. فسفر یک جزء مهم DNA است که شامل اطلاعات ژنتیکی همه موجودات زنده است. همچنین این عنصر بخش مهمی از RNA است که کد ژنتیکی ساخت پروتئین و سایر ترکیبات مورد نیاز برای تشکیل ساختار گیاهان را می خواند.به طور کلی ساختار DNA و RNA از فسفر تشکیل شده است و همین امر موجب می شود که گیاه برای ادامه ی حیات به این عنصر وابستگی بیشتری داشته باشد.علاوه بر این فسفر برای اجزای ATP بسیار مهم است. ATP در طول فتوسنتز تشکیل می شود و فسفر بخشی از ساختار آن را تشکیل می دهد. ATP از زمان رشد تا بلوغ در گیاهان وجود دارد . این ماده می تواند سبب پردازش مواد مغذی برای رشد گیاه شود.بنابراین با توجه به دلایل فوق لازم است توجه داشته باشید که حتما در صورتی که خاک گیاه از کمبود این عنصر رنج می برد برای رفع کمبود آن از کود فسفر مانند دی آمونیوم فسفات، مونو آمونیوم فسفات ، مونو پتاسیم فسفات و… استفاده نمایید.

چه موقع به کمبود فسفر در گیاه شک کنیم؟

باید بدانید که اغلب، کمبود فسفر در گیاه مشهود نمی باشد. با این حال اگر گیاهتان به خوبی رشد نمی کند و یا برای رسیدن به بلوغ زمان زیادی را صرف می کند می توان به کمبود این عنصر تا حدودی پی برد.با این حال برخی علائم در اوایل فصل که دمای خاک کم است آشکار می شود. اولین نشانه عدم رشد گیاه می باشد. ریشه ها به خوبی رشد نمیکنند، برگها ممكن است ضعیف شوند و در صورت کمبود شدید لكه هایی بر روی آن ها به وجود آید و یا نوک برگ ها سوخته به نظر برسد. از آنجایی که فسفر در گیاهان متحرک است ، برگ های مسن تر ابتدا شروع به نشان دادن علائم می کنند این برگ ها ممکن است سبز تیره یا رنگ آبی تیره به نظر برسند و یا به رنگ سبز مایل به بنفش تغییر رنگ پیدا نمایند.بعضی از برگ ها ممکن است زرد شوند. در برخی گیاهان مانند ذرت ممکن است حاشیه برگ ها و ساقه های پایین آن ها به رنگ قرمز یا بنفش تغییر رنگ پیدا نماید.


در برخی گیاهان مانند گوجه فرنگی ، کاهو ، ذرت و برنج ممکن است رنگ بنفش روی ساقه ها و قسمت زیرین برگ ها قابل مشاهده باشد.در گیاه توت فرنگی معمولا برگ های توت فرنگی از بیرون به رنگ قرمز یا قهوه ای-قرمز به نظر می رسند.توجه نمایید که کمبود این عنصر می تواند منجر به سایر کمبود عناصر مغذی گیاهان نیز شود. به عنوان مثال در حبوبات کمبود عنصر فسفر می تواند منجر به کمبود عنصر نیتروژن شود. زیرا این عنصر بر تثبیت نیتروژن توسط باکتری ها نقش به سزایی دارد و سبب کاهش عملکرد و پایین آمدن کیفیت گیاه می شود.
انواع فسفر در خاک: آلی و معدنی

فسفر موجود در خاک به صورت آلی یا معدنی وجود دارد. فسفر آلی از بقایای گیاهان و حیوانات به دست می آید و برای قابل استفاده شدن نیاز به فعالیت میکروبی دارد .اما فسفر معدنی P با کلسیم ، منیزیم ، آهن ، آلومینیم و مواد معدنی خاک رس ترکیب می شود. بقایای گیاهی و جانوری حاوی فیتین ، فسفاتهای قند ، فسفولیپیدها و اسیدهای نوکلئیک هستند که تجزیه می شوند و می توانند فسفات معدنی را تشکیل دهند و آن ها را با عناصر معدنی ترکیب نمایند.تقریبا 15 تا 80 درصد فسفر خاک بسته به ماهیت و ترکیب خاک به صورت فسفر ارگانیک دارد. هر دوی این گروه از فسفر تا با کمک فسفاتاز ها طی پردازش میکروبی قرار نگیرند نمی توانند توسط گیاه مورد استفاده قرار بگیرند.

انواع کود فسفر کدامند ؟

در صورتی که پس از آزمایش های خاک شناسی مطمئن شدید که گیاهتان از کمبود این عنصر رنج می برد لازم است تا از کود های فسفاته مانند دی آمونیوم فسفات ، مونو آمونیوم فسفات ، مونو پتاسیم فسفات و… برای رفع این مشکل استفاده کنید.
چگونه به خاک اعمال کنیم؟

توجه نمایید وقتی pH خاک بیشتر از 7.3 باشد ترکیبات فسفات-کلسیم تشکیل می گردد این فرایند اگر همچنان ادامه داشته باشد خاک کم کم اسیدی تر می گردد. توجه نمایید که با کاهش pH ، در دسترس بودن P تغییر می کند. هنگامی که pH خاک ها بین 4.8 تا 5.5 باشد ، P با آلومینیوم موجود در خاک واکنش بیشتری نشان می دهد و به عنوان فسفات های آلومینیومی که در دسترس گیاهان نیست ، کمپلکس های پیچیده ای تشکیل می دهند.در نتیجه آهکی نمودن خاک به مقدار لازم می تواند دسترسی P را برای گیاه راحت تر نماید.

کود فسفر دی آمونیوم فسفات:

این کود را می توان در پاییز برای پنجه زنی و بهار هنگام کاشت و همچنین قبل از کاشت بکار برد. حل شدن آن در خاک pH مناسب را برای جذب فسفر فراهم می نماید. گوگرد موجود در این کود همچنین به جذب بهتر نیتروژن و فسفر توسط گیاهان کمک می کند.

کود فسفر مونو آمونیوم فسفات:

این ماده هم همانند دی آمونیوم فسفات حاوی نیتروژن و فسفر می باشد. با این حال برخی خواص موجود در این کود با کود فوق تا حدودی متفاوت می باشد. pH این ترکیب حدود 4.7 می باشد و برای خاک های اسیدی مورد استفاده قرار نمی گیرد. تفاوت های میزان نیتروژن و فسفر در دی و مونو آمونیوم فسفات به شرح زیر می باشد:
نوع کود فسفر نیتروژن
مونو آمونیوم فسفات 52 درصد 12%
دی آمونیوم فسفات 46% 18%
فصل اعمال این کود بهار و پاییز است.بیشتر

کود مونو پتاسیم فسفات:

کود مونو پتاسیم فسفات یکی دیگر از کود های فسفر پرکاربرد می باشد ، بر خلاف دو نوع قبلی این محصول حاوی نیتروژن نمی باشد و در ساختار آن 52 درصد فسفر و 34 درصد پتاسیم موجود است. جهت خرید مونو پتاسیم فسفات به صفحه محصول آن مراجعه نمایید.

سوالات متداول

1- کدام نوع کود ها بیشترین میزان فسفر را دارند؟

کودهای تهیه شده برای گل ها مانند گل رز و پیاز بیشترین میزان فسفر را دارند.
2- منابع طبیعی فسفر چه موادی هستند؟

پودر استخوان، زباله خرچنگ و میگو، پوست خیار سوخته، کمپوست مو و قارچ، مدفوع خفاش و ادرار انسان بیشترین میزان فسفر را دارند. لازم به ذکر است که میزان فسفر در هریک از این ترکیبات متفاوت می باشد.
3- آیا پوست موز فسفر دارد؟

پوست موز حدود 3.25 درصد فسفر دارد. قرار دادن پوست موز در کنار ریشه گیاه یک روش موثر برای رساندن فسفر به گیاه است. پرا که پوست موز به سرعت در خاک تجزیه می شود.
4- علائم کمبود فسفر در گیاه چیست؟

در برخی گیاهان رنگ برگ و ساقه به صورت کوتاه مدت به سبز تیره تغییر می کند. همچنین برگ های پیرتر ابتدا تحت تاثیر کمبود فسفر قرار گرفته و به رنگ ارغوانی در می آیند. همچنین در برخی گیاهان رنگ نوک برگ ها به قهوه ای تغییر می کند.

منبع
صنایع شیمیایی تهران