موضوع: شاخصه های اصلی کمبود روی در گیاهان

نشانه های کمبود روی در گیاهان

اولین بار در سال 1870 تاثیر مثبت روی بر روی رشد گیاهان توسط رائولین کشف شد و پس از آن در سال های 1908 استفاده از نمک های روی مورد بررسی قرار گرفت اما تا اوایل دهه 1930 دانشمندان به طور کامل متوجه شدند که روی برای رشد گیاه عنصری ضروری می باشد.از میان مواد مغذی، روی دارای فواید زیادی میباشد و می توان کمبود آن را در محصولات به خوبی شناسایی کرد.

کمبود روی را می توان از تجزیه و تحلیل خاک و برگ متوجه شد ، هنگامی که کمبود روی در یک گیاه یا خاک رخ دهد راه های متعددی برای حل و رفع این مشکل وجود دارد.



در مناطقی که با کمبود روی در گیاهان مواجه هستیم،روی عنصری ضروری و مهم برای جانوران و انسان می باشد.

جذب روی در گیاه بیشتر به صورت محلول صورت میگیرد که این عمل وابسته به رطوبت خاک میباشد به همین دلیل کمبود روی در مناطق خشک و نیمه خشک رایج تر است.انتقال روی در گیاهان: روی از طریق ریشه ها جذب و سپس از طریق ساقه به شاخه ها و برگ ها منتقل میشود.
حرکت روی از برگ های پیر به برگ ها جوانتر رخ میدهد و این حرکت در گیاهانی که با کمبود نتیروژن مواجه هستند اتفاق نمیوفتد و این نشان میدهد که هنگامی که نیتروژن گیاه کم باشد مقدار روی موجود در گیاه نیز کم میشود.

روی در خاک:

روی بیشتر در ساختار شبکه خاک وجود دارد که برای گیاهان قابل دسترس نیست. روی موجود در محلول خاک، یونی یا پیچیده است که می تواند با تغییر نشانه های تبادل مواد معدنی خاک رس (Clay) و مواد آلی جذب شود. روی در خاک نیز به عنوان کاتیون دوگانه، هیدروکسید روی یا کلرید روی یافت می شود

حلالیت روی در خاک به pH خاک بسیار بستگی دارد به طور مثال: وجود کربنات کلسیم و در دسترس بودن آن در pH بالا منجر به تشکیل کربنات روی می شود و سطح روی پایین می آید.
همچنین بالا بودن سطح عناصر دیگه مانند: مس و فسفر نیز باعث کاهش روی میشود اما وجود منیزیم در خاک باعث افزایش دسترسی به روی میشود و جذب روی توسط ریشه ها افزایش پیدا میکند.وضعیت روی در ایران:


بیش از 60% از زمین های کشاورزی در ایران دارای کمبود روی هستند و همین امر سبب کاهش 50% محصولات میشود.
محصولاتی که بسیار تحت تاثیر روی هستند: محصولاتی مانند غلات و میوه ها (مرکبات، سیب، گلابی و هلو) میباشند.

از اصلی ترین دلایل کمبود روی در ایران: وجود آهک در خاک های مزارع، pH بالا خاک ها، استفاده بیش از حد از کودهای فسفاته، غلظت بالای بی کربنات و عدم استفاده از کودهای حاوی روی… است.
بیش از 80 درصد از زمین های زراعی ایران کمتر از 1 میلی گرم در هر کیلوگرم روی (قابل استخراج توسط (DTPA هستند، در حالیکه سطح بحرانی روی در خاک های زراعی بین 1 تا 7 میلی گرم در کیلوگرم است.
گندم یکی از مهمترین محصولات ایران است که بیش از 45 درصد پروتئین و 55 درصد کالری افراد را تامین می کند. محصولاتی که از گندم به دست می آید اگر دارای کمبود روی باشند دارای وزن کم میباشند و کیفیت محصول نیز پایین می آید.

کمبود مواد مغذی و به ویژه روی در سرزمین های تحت کشت گندم معمول است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، نسبت مولی اسید فیتیک به روی باید کمتر از 25 باشد تا عناصر غذایی (مانند نان) قابل جذب در سیستم گوارش بدن باشد.استفاده از کودهای حاوی روی در مزارع گندم این نسبت را به کمتر از 25 کاهش می دهد، به طوری که عناصر موجود در نان از این گندم پخته می شود برای انسان قابل هضم است. ذرت، گندم، برنج، سویا، نخود، سورگوم، مرکبات و انگور همه به کمبود روی حساس هستند. درختان مرکبات در جنوب و شمال ایران حساس به کمبود روی در مقایسه با سایر درختان میوه مانند سیب، گلابی و هلو هستند. برخی از محصولات مقاوم در برابر کمبود روی عبارتند از هویج، سبزیجات و جو.

نشانه های کمبود روی در گیاهان

همانطور که گفته شد روی یک عنصر ضروری و حیاتی برای گیاهان است زیرا در فعالیت های فیزیولوژی مانند فوتوسنتز ، تشکیل قند، سنتز پروتئین ، باروری، رشد و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری ها باشد.
کمبود روی موجب تضعیف این فعالیت ها میشود و بر روی باروری گیاه نیز تاثیر میگذارد و در نهایت باعث کاهش کیفیت محصول میشود.گندم:

کمبود روی باعث کاهش بازده محصول و کیفیت دانه در گندم می شود.
علائم کمبود در ابتدا در برگ های جوان قابل مشاهده است.


در مراحل اولیه کمبود، رگه های سبز و سفید و مناطق سوخته شده (نکروز) در هر دو طرف برگ ظاهر می شود

.
در مراحل سخت تر، برگ های پایین نیز زرد و بسیار کوتاه هستند، اما عرض آنها هنوز طبیعی است.
حاشیه برگ معمولا سبز باقی می ماند، اما در بعضی موارد ممکن است قهوه ای باشد.
لکه های سوزانده شده روی سطح برگ ظاهر می شوند که بعدها مناطق متخلخل قهوه ای متصل می شوند.
علائم سوختگی در برگ های قدیمی تر دیده می شود که به تدریج موجب خم شدن و ریختن می شود.

کمبود روی در مزارع اغلب تقسیم شده است، اما بسته به نوع تنش، می تواند به سرعت گسترش یابد. تغذیه محصولات با کودهای روی یا زهکشی می تواند عملکرد آنها را بهبود بخشد و مقاومت آنها را نسبت به قارچ ها افزایش دهد.ذرت:


نشانه های کمبود روی در ذرت معمولا با راه راه های زرد در برگ و قسمت هایی از برگ در نزدیکی ساقه به رنگ سفید به زرد ظاهر می شود. در مراحل بعدی کمبود، فاصله بین گره ها کوتاه می شود، رگه های زرد یا قرمز در برگ های پایین ظاهر می شوند و رشد گیاه متوقف می شود. از کود محلول سولفید روی برای حل این کمبود استفاده می شود.

کمبود روی در لوبیا:

پس از ذرت، لوبیا و برخی غلات دیگر محصولات حساس به کمبود این عنصر هستند. علائم اصلی کمبود شامل تغییر رنگ برگ ها از سبز روشن تا زرد و توقف رشد است. برگ هایی که در پایین تر ها قرار دارند رشدشان به تعویق می افتد.
انگور:

علائم کمبود روی در انگور سبب توقف رشد ریشه ها، اندازه برگ ها کوچک میشود و مناطق زرد رنگ در بین رگ برگ ها ایجاد می شود.
استفاده از چند کود از جمله روی، مس، آهن و منگنز می تواند در افزایش عملکرد و کیفیت دانه ها موثر باشد.

کمبود روی در درختان میوه:

کمبود روی در درختان میوه باعث می شود رنگ برگ کمی زرد شود. فاصله بین گره ها در انتهای شاخه های جوان کوتاه می شود و برگ های نازک و سفید روشن رشد می کنند. گاهی اوقات یک یا چند برگ بزرگ ظاهر می شود. جوانه های برگ های شاخه های دیگر پر می شود اما باز نمی شوند و گاهی اوقات یک یا دو برگ در قسمت پایین شاخه ها ظاهر می شوند.این مجموعه به شکل شاخه ای شبیه به شاخه هایی است که می توان به راحتی به نظر کمبود روی در نگاه اول اشاره کرد. این علائم در هلو ممکن است بسیار شدید باشد که شاخه ها برهنه می شوند. علائم در گلابی کمتر است. در میوه های مرکبات، برگ های بلند و پهن هستند و شاخه ها می توانند خشک شوند.
خسارت اصلی کمبود روی بیشتر در هنگام رشد و بلوغ میوه ها آشکار میشود هنگامی که در مرکبات پسوت میوه ها ضخیم شده باشد و بخش خوراکی ان از بی نرفته باشد و قابل فروش نباشد.

بهبود:

از آنجاییکه کمبود روی در باغ های تازه اغلب رخ می دهد، توصیه می شود که قبل از کاشت درخت، مشخصات روی در خاک بررسی شود. از آنجایی که گیاهانی از خانواده های حبوبات مانند شبدر و یونجه دارای توانایی بالا در جذب روی دارند و ریشه های این حبوبات روی را از لایه های پایینی به سطح خاک می اورند توصیه می شود که این گیاهان به عنوان کود سبز در سرزمین هایی که احتمال کمبود روی وجود دارد استفاده شوند. علاوه بر این، دیگر گونه های مقاوم نیز می تواند در زمین های کمبود روی استفاده شود.همانطور که قبلا ذکر شد، روی باید در خاک محلول باشد. دو راه حل از سولفات روی و کیلیت روی برای اصلاح خاک هایی که دارای کمبود روی هستند مناسب است.
سولفات روی باید 200-400 گرم در هر درخت یا 20-40 کیلوگرم در هکتار برای کشت خطی و 1.5 برابر بیشتر برای کشت دستی استفاده شود. کلیلیت های روی نیز بسیار موثر هستند اما استفاده از سولفات روی اقتصادی تر و موثر تر است.

منبع صنایع شیمیایی تهران