موضوع: ورود آفت برگخوار شمشاد به کشور

آیا سازمان حفظ نباتات در جلوگیری از ورود آفت برگخوار شمشاد به کشور دچار اهمال شده است؟



۱۲مردادماه ۹۵گزارشی با عنوان «خسارت ۳۰۰ ساله برای ۳۰ روز اهمال» در همین صفحه منتشر شد که طی آن گروه زیست‌بوم به نقل از رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به اینکه سازمان حفظ نباتات وزارت جهادکشاورزی مسئول قرنطینه داخلی و خارجی آفات و بیماری‌های گونه‌های گیاهی است، از عدم‌واکنش این سازمان به شیوع آفت برگخوار در میان شمشادها انتقاد کرده بود.

سازمان حفظ نباتات در واكنش به اين اظهارات جوابيه‌اي ارسال كرده كه به شرح ذيل است:
تمهيدات سازمان حفظ نباتات براي جلوگيري از ورود آفات براساس قانون سازمان حفظ نباتات واردات اندام‌هاي گياهي به كشور‌ را مستلزم تحصيل پروانه قبلي از وزارت (جهاد) كشاورزي و تحت نظارت قرار داده (ماده 11) و آلودگي به آفات و بيماري‌هاي قرنطينه‌اي را شامل اعمال قانون (ضدعفوني، ارجاع و امحاء) دانسته است (ماده 12). در اين راستا براي واردات محموله‌هاي گياهي ريسك بالا كه انواع نهال و اندام‌هاي تكثيري را شامل مي‌شود، لازم است تا مجوز (شرايط ورود) موردي از اين سازمان اخذ گردد. از شرايطي كه قبل از ورود اين اندام‌هاي گياهي در نظر گرفته مي‌شود، معرفي گلخانه‌اي با شرايط بسيار سختگيرانه قرنطينه‌اي است كه طي مدت مشخص شده توسط سازمان، محموله بايد دوره‌اي را در قرنطينه پس از ورود طي كند. هدف از طي اين دوره تأييد سلامت اندام‌هاي گياهي است كه ممكن است در بدو ورود علائمي از آفات و بيماري‌ها را نشان ندهند.
رديابي آفات و بيماري‌ها در كشور با هدف شناسايي سريع آفات و بيماري‌هاي قرنطينه‌اي در كشور نيز از وظايف سازمان حفظ نباتات بوده و توسط شبكه گسترده‌اي شامل يك هزار كلينيك (آزمايشگاه) گياهپزشكي و بيش از 4 هزار شبكه مراقبت انجام مي‌گردد و در اين زمينه بخش‌هاي علمي تحقيقاتي و دانشگاهي در تهيه دستورالعمل‌ها با سازمان همكاري دارند.

• آيا واردات نهال و نشاء آلوده باعث ورود اين آفت به كشور شده است؟

اين آفت در شرايط طبيعي تنها از طريق نهال و نشاء آلوده درختان شمشاد قابل انتقال است. طي سال‌هاي اخير واردات قانوني نشاء و نهال به استان‌هاي شمالي شامل نشاء شمعداني، نشاء كنتيا، نشاء آركا، نشاء زامييا، نشاء اركيده، نشاء هويچرا، نشاء آزاليا، نشاء هيدرانژيا، نشاء فيتونيا، نشاء آنتوريوم و نشاء فيكوس از كشورهاي هلند، تايلند و بلژيك هستند كه از طريق مبادي قانوني و با اعمال بازرسي، بررسي‌هاي آزمايشگاهي و قرنطينه پس از ورود، وارد استان‌هاي شمالي گرديده‌اند كه هيچ‌يك از گياهان فوق ميزباني براي اين آفت حتي در شرايط آزمايشگاهي نبوده‌اند و مدت يك سال و نيم است كه ورود هرگونه نهال و گياه زينتي از جنوب شرقي آسيا ممنوع اعلام شده است.

• آيا كنترل آفات و بيماري جنگل و مراتع كشور برعهده سازمان حفظ نباتات است؟

در سال 1366و با الحاق سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور به وزارت جهاد سازندگي و سپس در سال 1379و با تشكيل وزارت جهاد كشاورزي امور مربوط به آفات و بيماري‌هاي گياهي عرصه‌هاي طبيعي ازجمله جنگل‌ها و مراتع كشور تحت پوشش دفتر حفاظت و حمايت منابع طبيعي سپرده شد و از آن به بعد اعتبار مربوط به اين گروه از آفات نيز در سرجمع اعتباري سازمان جنگل‌ها قرار گرفت و حداقل طي دو دهه اخير اعتباري در سرجمع سازمان حفظ نباتات براي رديابي، كنترل و پيشگيري از آفات و بيماري‌ها در نظر گرفته نشده است.
براساس قانون هر نهاد و سازمان دولتي در رابطه با حفظ و صيانت از منابع طبيعي كشور داراي وظايف تعريف شده است و اگرچه عدم‌وجود اعتبارات لازم در اجراي وظايف محوله مي‌تواند تأخير ايجاد كند اما منكر وظيفه تعريف شده نيست. نمي‌توان به آساني و بدون شناخت قوانين و مقررات حداقل در رشته تخصصي، برچسب اهمال و كوتاهي به ساير سازمان‌ها وارد نمود. در بحث آفات و بيماري‌هاي خاص جنگل‌ها و مراتع همچون ملخ تاغ نيز اين سازمان در حد امكانات خود و از نظر فني و نيز ادوات و تجهيزات مديريت آفت، با سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور همكاري دارد. در امر تهيه دستورالعمل‌هاي مديريتي نيز سازمان حفظ نباتات در كنار مؤسسات تحقيقاتي كشور حضوري فعال دارد.
سازمان حفظ نباتات حداقل طي دهه گذشته به‌شدت تحت فشار براي صدور مجوز واردات چوب با پوست بوده است و با وجود نياز كشور به اين واردات، وجود خطرات بالقوه در همراهي چوب با پوست باعث شده تا مسئولين متعدد اين سازمان طي اين دوره تاكنون مقاومت نمايند. اين امر برخلاف نظر دلسوزان جنگل است كه عقيده دارند واردات چوب (چه با پوست و چه بي‌پوست) مي‌تواند از نابودي بيشتر جنگل‌هاي ما جلوگيري كند. چطور چوب با پوست و سرشاخه وارد شود اما آفات و بيماري‌هاي آن وارد نشود؟ اين آفت يكي از چندين آفتي است كه مي‌توانست با قبول واردات چوب با پوست كشور ما را تهديد نمايد. در ورود شب‌پره شمشاد به كشور همانند بسياري از كشورهاي پيشرفته اروپايي و روسيه نمي‌توان مسير و راه ورودي خاص و قاطعي را عنوان نمود؛ هرچند واردات غيرقانوني اندام‌هاي گياهي نيز همانند ساير محموله‌هاي تجاري را نمي‌توان از نظر دور داشت. بررسي انتشار آفت طي چهار سال اخير از كشورهاي همسايه همچون روسيه (سوچي در ساحل درياي سياه)، تركيه و گرجستان شايد بتواند مسير ورودي اين آفت به كشورمان را از طريقي غيراز واردات نهال و اندام‌هاي تكثير مشخص‌تر نمايد.

هشدار نسبت به استفاده از سموم شیمیایی برای دفع آفت شمشادها

اسدالله افلاکی:
روز گذشته استاندار مازندران با بیان اینکه آفت شب‌پره که در میان شمشادها شایع شده، آفتی وارداتی است از بررسی این آفت در ستاد بحران در سطح استان و کشور خبر داد. ربیع فلاح‌جلودار درجمع خبرنگاران گفت: شیوه‌های مختلف ازجمله مبارزه شیمیایی برای کنترل این آفت مطرح است.

استاندار مازندران در حالي از تشكيل ستاد بحران براي بررسي آفت شب‌پره در ميان شمشادها خبر مي‌دهد كه آفت شب‌پره كه از اواخر ارديبهشت‌ماه در ميان شمشادهاي اطراف هتل خزر چالوس مشاهده شده بود به شمشادهاي استان گيلان سرايت كرده و در بخش‌هايي از رضوانشهر و آستارا هم ديده شده است.
آنچه اكنون مايه نگراني است استفاده از سموم شيميايي براي مقابله با اين آفت است درحالي‌كه تجارب جهاني نشان مي‌دهد مقابله با اين آفت نيازمند استفاده از روش‌هاي بيولوژيكي است. دكتر حسين رجايي، حشره‌شناس موزه تاريخ طبيعي اشتوتگارت آلمان، در يادداشتي كه براي همشهري ارسال كرده بود و شنبه گذشته در همين صفحه به چاپ رسيد استفاده از سموم شيميايي را خطرناك‌ترين روش مبارزه براي دفع اين آفات ذكر كرده و هشدار داده بود كه سمپاشي، خاك را آلوده مي‌كند و تبعات بسيار خطرناكي دارد.
به گفته وي، سموم (به‌ويژه سموم سيستميك و نئونيكوتينوئيد) تا سال‌هاي سال در خاك باقي مي‌ماند و به جز نابود كردن باكتري‌هاي خاك، حشرات مفيد را نيز نابود مي‌كند. ازجمله اين حشرات مفيد، زنبورهاي ريزي هستند كه دشمن طبيعي بسياري از آفات ديگر هستند؛ زنبورهايي كه وقتي از بين بروند، به جاي يك آفت، ده‌ها آفت ديگر طغيان خواهد كرد. علاوه براين استفاده از سموم به جز اثرات مخربي كه روي طبيعت برجاي مي‌گذارد، آب‌هاي سطحي و زيرزميني را نيز آلوده مي‌كند و باعث شيوع سقط جنين و انواع سرطان مي‌شود. باوجود اين، اظهارات استاندار مازندران كه زماني رياست سازمان جنگل‌ها، مراتع وآبخيزداري كشور را برعهده داشته است نشان مي‌دهد اين هشدارها در شيوه‌هاي مقابله با آفت شايع شده در ميان شمشادها جايي ندارد.
براين اساس انتظار مي‌رود مسئولان سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور براي دفع اين آفت از راهكارهاي تجربه شده جهاني استفاده كنند؛ به‌ويژه آنكه مساحت كل رويشگاه‌هاي شمشاد در شمال كشور 70هزار هكتاربرآورد مي‌شود، اين درحالي است كه سال91، حدود 40هزار هكتار از اين رويشگاه‌ها به‌دليل ابتلا به بيماري قارچي خشك شد و اكنون آفت شب پره، 30هزار هكتار شمشادهاي باقيمانده را با خطر جدي مواجه كرده است.