موضوع: زردي برگ درختان ميوه يا كمبود آهن

يكي از مشكلات باغداران ميوه عارضه زردي برگ درختان ميوه مي باشد كه اصطلاحاً آنرا كلروز آهن مي نامند . اين عارضه بر روي درختان ميوه مانند سيب ، به ، گلابي، هلو ، گيلاس، و حتي مركبات و بعضي از درختان زينتي و غيره مشاهده مي شود كه باعث خسارت قابل ملاحظه اي مي شود . اين عارضه هميشه از برگهاي جوان شروع و بتدريج برگهاي مسن را فرا مي گيرد در ابتدا سطح برگها بطور يكنواخت زرد نمي شود بلكه پهنك برگ ابتدا سبز روشن و سپس با پيشرفت بيماري زرد و بالا خره سفيد مي شود و رنگ رگ برگها همچنان سبز باقي مي ماند در صورتي كه شدت بيماري زياد شود تمامي سطح برگ سفيد شده و در لبه برگها سوختگي ايجاد مي شود و منجر به ريزش آنها مي گردداين بيماري باعث كاهش و توقف رشد ميوه ها و ضعيف شدن درختان در مقابل آفات وبيماريها ديگر ميشود.


علل زردي يا كلروز برگ درختان:


آهن يكي از عناصر ضروروي براي سلامتي و رشد گياهان مي باشد مقدار مصرف آهن در گياه نسبت به عناصري مانند ازت ، فسفات ، پتاس، بسيار كم است ولي كمبود آهن باعث اختلالات شديد در گياه مي شود . زردي يا كلروز ناشي از نرسيدن آهن كافي به گياه يا غير فعال شدن آهن در داخل گياه بوجود مي آيد . البته در اكثر خاكهايي كه درختان در آنها دچار زردي مي شوند آهن به ميزان كافي موجود است ولي بعلت شرايط خاك و آب آبياري گياه مبتلا به كلروز شده و قادر به جذب آهن به مقدار كافي نبوده و يا آهن جذب شده در داخل بافتهاي درختان بصورت غير قابل استفاده در مي آيد.


عوامل بوجود آورنده عارضه كمبود آهن عبارتند از:


الف – عوامل مربوط به خاك:


1- آهكي بودن خاك : حدود 60درصد اراضي ايران با درجات متفاوت آهكي هستند كه باعث بروز كمبود آهن و زردي گياه ميشود . اثر آهك بعنوان عامل بوجود اورنده كلروز در گياهان را بنام كلروز ناشي از آهكي بودن خاك مي نامند . كيفيت آهك در خاك ( ميزان آهك فعال ) واندازه ذرات آهك و سطح تماس ريشه با آهك احتمال بروز كلروز شدت بيشتري مي يابد بايد حتي الا مكان از احداث باغات با درختان حساس به كلروز در زمينهاي آهكي خودداري شود در مورد باغاتي كه قبلاً در چنين خاكهايي احداث شده مي توان با استفاده از روشهاي زراعي مناسب و همچنين مصرف كودهاي حاوي آهن از بروز كلروز آهن جلوگيري بعمل آورد و يا از شدت آن كاست .


2- عدم تهويه كافي يا خفگي ريشه ها : عوامل مهمي باعث خفگي ريشه ها در خاك مي شوند كه مهمترين آن مربوط به خيسي خاك مي باشد بافت خاك متوسط يعني نه رسي و نه خيلي شني و داراي عمق كافي و فاقد لايه هاي متراكم گچ و آهك و رس براي احداث باغ مناسب ميباشد و بايستي قبل از احداث باغ تا عمق حدود 5/1 مترآزمايش خاكشناس صورت گيرد .


استفاده از كودهاي دامي پوسيده باعث پوك كردن و تهويه خاك در محيط ريشه ها و وجود مواد آلي در خاك باعث تسهيل در جذب آهن و جلوگيري از كلروز مي گردد كودهاي دامي بايد پوسيده باشد زيرا كود دامي نپوسيده خود باعث كلروز ميشود .


زيرو رو كردن خاك يا اصطلاحاً بيل زدن خاك باعث تهويه خاك مي شود .


آبياري غرقابي و كرتي بيشترباعث بروز كمبود آهن مي شود ، بنابراين روشهاي آبياري سنتي باعث سفت شدن خاك و سله بستن و غير قابل نفوذ شدن هوا و آب شده و باعث بروز كمبود آهن ميشود استفاده از روشهاي آبياري قطره اي و نيز جوي و پشته باعث افزايش قدرت نفوذ پذيري خاك به محيط اطراف ريشه و از اشباع آب جلو گيري مي شود .


3- قليايي وشور بودن خاك : هر چه زمين قليايي باشد مقدار بيشتر از آهن غير قابل محلول جذب براي ريشه در مي آيد بنابراين كمبود آهن در خاكهاي اسيدي بندرت و در خاكهاي قليايي به وفور ديده مي شود .


اصلاح خاك از نظر شوري و قليايي با اضافه كردن گچ و گوگرد و اسيدي كردن خاك از ميزان شوري و قليايي خاك مي كاهد و ازبروز كلروز تا حدي جلوگيري مي كند.


4- عدم تعادل عناصر غذايي در خاك : اگر مقدار يك عنصر در خاك بيشتر از حد مجاز باشد باعث جلوگيري از جذب و مصرف ساير عناصر مورد نياز مي شود مثلاً جذب بيش از اندازه فسفر ، روي ، منگنز توسط گياه مصرف آهن را توسط گياه كاهش مي دهد و باعث بروز كمبود آهن مي شود .


ب- عوامل مربوط به آب آبياري :


انجام آبياري سنگين بويژه در باغاتي كه داراي رس هستند و از زهكش مناسب و كافي برخوردار نمي باشند باعث مي شود كه خاك اطراف ريشه ها براي مدت نسبتاً طولاني بصورت اشباع باقي مانده و در نتيجه تهويه خاك محدود و كلروز تشديد شود بنابراين ميزان آب در هر آبياري و فاصله زماني بين دو آبياري متوالي در باغات با خاك رسي و از آبياري غير ضروري بايد اجتناب كرد .كيفيت آب آبياري نيز در كلروزه شدن درختان نيز بسيار مهم مي باشد يعني اگرآب دارايكربنات و بي كربنات باشدباعث بروز كلروز شده و يا آنرا تشديد مي كند .


آبهاي قناتها و چاهها داراي كربنات بيشتري نسبت به رودخانه ها دارند زيرا رودخانهها به دليل جاري بودن مقداري از گاز كربنيك خود را متصاعد كردده و از دست مي دهند و درختان كمترنكروزه ميشوند .و نيز با ايجاد استخر ذخيره آب و فواره و آبشار مقداري از بي كربنات محلول در آب را مي توان كاهش داد.

آبياري با آب شورو قليا باعث مي شود بتدريج موجب شوري و قليايي شدن خاك شده و علاوه بر تشديد كلروز مشكلات ديگري در رشد درختان ميوه بوجود مي آورد.


ج- عوامل مربوط به درخت:


همه درختان به يك نسبت مبتلا به كمبود يا زردي نمي شوند و شدت كلروز يا كمبود آهن در شرايط يكسان از نظر آب وهوا بستگي زيادي به نوع درخت دارد بطور كلي درختان ميوه هسته دار نسبت به درختان ميوه دانه دار داراي حساسيت كمتري به كلروز هستند ضمناً در بين ارقام مختلف يك گونه نيز كمبود آهن يا كلروز نيز متفاوت است .


لازم بذكر است نوع پايه نيز در بروز كلروز مهم مي باشد .


مبارزه با زردي يا كلروز آهن در درختان


الف- توصيه دررابطه با باغات جديد الا حداث:


1- از احداث باغ در خاكهاي آهكي ، رسي ، شور و قليا يي و خاكهايي كه در آنها لايه هاي متراكم رس، گچ، آهك وجود دارد خودداري شود.


2- از احداث باغ در مناطقي كه آب آبياري حاوي مقدار زياد كربناتهاي محلول مي باشد خودداري شود .


3- از احداث باغ با درختان حساس در مناطقي كه محدوديت آب و خاك دارد جلو گيري و حتي الامكان از گياهان مقاوم به اين شرايط استفاده شود.


4- در مورد باغات جديد الاحداث توصيه مي شود در صورت مشاهده درختان حساس و مبتلا به كلروز با درختان مقاوم جايگزين شود .هر چند مستلزم خسارت مي باشد ولي از خسارتهاي بعدي بزرگتر جلوگيري خواهد شد.


ب- توصيه براي درختان باغات نسبتاً قديمي مبتلا به كلروز آهن :


براي باغاتي كه درختان قديمي دارند و مبتلا به كلروز هستند و امكان تغيير نوع درخت نمي شوند اقدامات زير را مي توان انجام داد :


1- انجام شخم ساليانه در سايه انداز درختان و دادن كود دامي پوسيده كه مقدار كود و عمق كود و فاصله كود دادن از درخت بستگي به جنس خاك و سن درخت وعوامل ديگري دارد .


2- تغيير روش آبياري از غرقابي به نشتي و جوي و پشته و جلوگيري از رسيدن آب به طوقه درخت و آبياري قسمت خارجي سايه انداز درخت.


3- جلوگيري از آبياري بيش از حد و غير ضروري ، كم كردن مقدار آب در هر آبياري و جلوگيري از زه دار شدن زمين با ايجاد سيستم زهكش در باغ


4- استفاده از آبهاي رودخانه اي بجاي آب چاه در مناطقي كه آب كربنات دارد .


5- سعي در اصلاح خاك و آب با نظر متخصص فن .


6- از مصرف زياد كودها بخصوص فسفره احتراز شود.


7- از كودهاي ازته آمونياكي مانند سولفات آمونيم به جاي كود نيترات آمونيم به كود نيترات آمونيم استفاده شود.


8- استفاده از كودهاي آهن دار مانند كلات آهن در ابتداي فصل رشد و به محض مشاهده اولين علائم كمبود در درخت.